Review of Chocky

"Chocky" is de titel van een boek van science fiction-schrijver John Wyndham. Het boek werd oorspronkelijk in het Engels uitgegeven en wel in 1968 onder dezelfde titel.

Chocky is de naam van een buitenaardse intelligentie, die contact legt met een jongetje van 12 jaar oud, Matthew. Is de naam Chocky een woordspeling van de schrijver, afgeleid van het engelse woord shock, vanwege de schokkende gebeurtenissen die Chocky met zijn aanwezigheid teweeg brengt in het leven van Matthew en zijn ouders?



Met oog voor menselijke details weet John Wyndham op verrassende wijze weer te geven hoe een kind als Matthew op onbevooroordeelde en geheel vanzelfsprekende wijze zijn contact met de buitenaardse intelligentie kan ervaren en onderhouden.

Enerzijds zien we hoe Matthew goed begrijpen kan, dat in de wereld van de volwassenen, waar door geconditioneerdheid al het ongewone en in eerste instantie onbegrijpelijke bij voorbaat uitgesloten wordt, weinig of geen eerlijk begrip te verwachten valt. Anderzijds zien we hoe Matthew in zijn naïviteit toch een gemakkelijke prooi van volwassenen wordt, wanneer dezen, onder geveinsd begrip, alles over Chocky uit hem willen wringen ten behoeve van een sensationeel kranteverhaal, de wetenschap of de pseudo-wetenschap. Dit laatste gebeurt, wanneer Matthew en zijn zusje door een ongeluk in snelstromend water vallen en dreigen te verdrinken. Geen van beiden kunnen ze zwemmen. Zelfs Matthew kan het niet, ondanks de herhaalde pogingen die in het werk gesteld worden om het hem te leren. Maar nu kan Matthew opeens wel zwemmen en redt daarbij zijn zusje. Matthew is de held, al vraagt menigeen zich af hoe het mogelijk is. Matthew laat zich aan een verslaggever ontvallen dat het Chocky was, die hem en zijn zusje gered heeft, door hem, op het moment dat hij in het water viel, precies te vertellen wat hij doen moest om te kunnen zwemmen. En zo komt het bestaan van Chocky - een soort engelbewaarder? vraagt de krant zich af - in de publiciteit.

Matthew en zijn ouders komen hierdoor meer en meer in een onhoudbare situatie. Al dringt het besef bij hen door dat Chocky toch geen kwade bedoelingen blijkt te hebben, integendeel. Ook Chocky beseft dat de situatie behoorlijk uit de hand begint te lopen. En hij besluit dan ook Matthew in het vervolg met rust te laten. Maar niet na eerst via Matthew de vader een uitgebreide verklaring en toelichting op zijn werk en activiteiten gegeven te hebben.

Wat Chocky dan te vertellen heeft blijkt in feite een beroep te doen op ons gevoel voor menselijkheid en ons gezond verstand. Zijn opmerkingen over onze economie en ons energieverbruik zijn nog steeds uiterst actueel.





Fragment uit "Chocky"



"... benzinemotoren zijn gewoon een zielige vertoning; ze zijn vuil, lawaaierig, giftig en de auto's die ermee worden voortbewogen zijn barbaars, gevaarlijk..."

"Ja," viel ik haar in de rede, "dat heb je al eens eerder tegen Matthew gezegd. Maar tegenwoordig hebben we atoomenergie."

"Inderdaad ja, maar zeer primitief. Jullie leren het wel, maar erg langzaam. Maar dat komt omdat jullie nog altijd leven in een begrensde, op de zon gebaseerde economie."

"Op de zon gebaseerd?"

"Ja. Alles wat jullie zijn en hebben danken jullie aan de straling van jullie zon. Jullie hebben de directe straling nodig om jullie lichamen in leven te houden, jullie gewassen te laten groeien en jullie te voorzien van fris water; die straling zou jullie nog miljoenen jaren in leven kunnen houden. Maar een verstand dat zich op een bestaansniveau handhaaft, kan niet tot bloei komen. Om te kunnen groeien en uitdijen heeft het kracht nodig.

Sinds kort hebben jullie geleerd de tot nu toe ongebruikte energie van jullie zon te exploiteren, want dat is wat al jullie brandstoffen zijn, en jullie noemen dat vooruitgang. Het is geen vooruitgang. Vooruitgang noem je iets wat je nader brengt tot een bepaald doel. Wat is jullie doel? Dat weten jullie niet en omdat jullie dat niet weten, kunnen jullie net zo goed in een cirkeltje blijven ronddraaien. En dat is nu net wat jullie aan het doen zijn, want jullie verspillen jullie energiebronnen. En die zijn nu juist jullie kapitaal; als jullie die verbruikt hebben, zijn jullie weer terug op het punt waar jullie waren voor jullie ze ontdekten. Dat is geen vooruitgang, dat is ondoordachtheid.

Natuurlijk moeten jullie je brandstoffen, jullie kapitaal gebruiken. Aan bevroren kapitaal heeft niemand iets. Maar jullie moeten het goed gebruiken, niet verspillen. Je moet het zo beleggen dat het zich vermeerdert.

Het is inderdaad een feit dat jullie beschikken over een elementaire vorm van atoom­energie, die jullie zeer zeker nog zullen verbeteren. Maar dat is praktisch jullie enige belegging voor jullie toekomst. De meeste van jullie energiebronnen worden gebruikt om machines te produceren die die energiebronnen in een steeds hoger tempo verbruiken, terwijl die energiebronnen zelf beperkt blijven. Waar dat toe leidt is nogal duidelijk, dunkt mij."

"Daar zit inderdaad iets in," gaf ik toe. "Wat denk jij dat we daaraan moeten doen?"

"Zolang jullie nog over hulpbronnen beschikken, zou je die moeten gebruiken om een energiebron aan te boren en te ontwikkelen, die onbeperkt is. Wanneer jullie eenmaal de beschikking hebben over een onbeperkte hoeveelheid energie, dan hebben jullie de gesloten cirkel van jullie zonnestelsel doorbroken. Dan zullen jullie niet langer geïsoleerd zijn en gedoemd tot uiteindelijke degeneratie op een langzaam wegkwijnende planeet. Dan worden jullie een deel van de grotere schepping, want een bron van oneindige energie is een bron van oneindige mogelijkheden."

"Ik begrijp het," zei ik. "Tenminste, ik geloof dat ik het begrijp, een heel klein beetje. Wat is die bron van oneindige energie eigenlijk?"

"Dat is de straling, door de hele kosmos. Die kan worden aangeboord en gebruikt."

Ik dacht even na, toen zei ik:

"Eigenlijk gek dat in een wereld die vergeven is van de wetenschapsmensen, nog niemand op het idee gekomen is dat er zo'n energiebron bestaat."

"Het is net zo gek als het feit dat tweehonderd jaar geleden, volgens jullie tijdrekening, niemand de mogelijkheden van elektriciteit begreep of onderkende. Toch waren die er, ze moesten alleen nog ontdekt worden. Zo is het ook met xxxxx."

"Met wat?"

"Matthew heeft er geen woord voor. Het is een begrip waarvan de betekenis hem totaal ontgaat."

We zwegen beiden even, toen vroeg ik:

"Jij bent dus hier gekomen om ons het idee van een nieuwe energiebron bij te brengen. Waarom eigenlijk?"

"Dat heb ik u al verteld. Verstandelijke wezens zijn zeldzaam. Maar iedere verstandelijke levensvorm heeft verplichtingen tegenover alle andere levensvormen. Daar komt nog bij dat er levensvormen zijn, die een complementaire taak hebben ten opzichte van andere vormen. Niemand kan de mogelijkheden taxeren, die sluimeren in andere levensvormen met verstandelijke vermogens. Vandaag kunnen wij jullie over bepaalde hindernissen heen helpen; het is mogelijk dat jullie je zodanig ontwikkelen dat jullie op een gegeven moment ons, of anderen, kunnen helpen om bepaalde moeilijkheden te overwinnen. Het gebruik van xxxxx is pas het eerste wat wij jullie kunnen leren. Het zal jullie wereld verlossen van heel wat geestdodend werk en de weg voor jullie toekomstige ontwikkeling vrijmaken."

"Als ik het goed begrijp, zijn wij dus zoiets als een investering met speculatieve doeleinden voor jullie?"

"Je zou het ook zo kunnen zeggen: als een leraar er niet in slaagt zijn leerlingen zoveel bij te brengen, dat ze op een gegeven moment meer weten dan hij, kan er geen vooruitgang zijn."



Fragment gepubliceerd met toestemming van David Higham Associates Ltd, London



Titel: Chocky

Auteur: John Wyndham

Uitgever: Uitgeverij Het Spectrum, Utrecht/Antwerpen.

ISBN 90 274 0816 5

1e druk 1969, Prisma-Science Fiction P 1391

2e druk 1975, Prisma-Science Fiction P 1689

bron: www.cordevrieze.nl/experimentele_ecologie/Nederlands/Chocky_nl.htm